Korte geschiedenis van Gorski Kotar
Illyriërs & Romeinen
Vanaf de negende eeuw vòòr Christus tot de komst van de Romeinen werd de streek bewoond door de Illyrische stammen. Deze bevolkten ook andere delen van het huidige Kroatië zoals Istrië. Rond de zesde eeuw kwamen de Slaven de streek bevolken. Wat er tot de twaalfde eeuw gebeurde is nogal onduide-lijk, waarschijnlijk weinig.
Toen begon de adellijke familie van de Frankopans de plak te zwaaien over de streek. De eerste golf van nederzettingen kwam er in de veertiende eeuw. Het bolwerk bevond zich dan in het oosten van Gorski Kotar nabij Bosiljevo (daar waar nu de snelweg vanuit Zagreb splitst naar Rijeka/Split).
(foto : kasteel van de familie Zrinski-Frankopan in Severin na Kupi)
OttomanenDe invallen van de Ottomanen in de 15-de eeuw zorgden ervoor dat de streek geografisch belangrijker werd. Er kwamen meer nederzettingen en versterkte vestingen. Deze vestingen leidden tot het ontstaan van belangrijke steden. Na een korte periode van onzekerheid kwamen er weer nieuwe nederzettingen die onder andere bevolkt werden door Ottomaanse bannelingen die zich voornamelijk vestigden aan de toenmalige grens van het Ottomaanse rijk (Vrbovsko, Dobra, Moravice, Stari Laz, Sušica, Mrkopalj and Lic).
Eerste industrieVanaf het midden van de 17-de eeuw tot begin 18-de eeuw verschoof het zwaartepunt van Gorski Kotar naar de streek Rond Cabar in het noorden. Daar heerste de andere adellijke familie Zrinski. Zij hadden er de controle over de nieuwe industrieën : mijnbouw, metallurgie en metaalbewerking. Het mislukte samengaan van de Zrinski’s en de Frankopans zorgde ervoor dat al hun bezittingen in beslag werden genomen en verdeeld onder veel andere nobelen. Het gevolg was zware uitbuiting van de bevolking.
KarolinarouteDe grote omwenteling kwam er in 1732 met de opening van de Karolinaroute. Deze verbinding tussen Karlovac en Bakar aan de kust zorgde voor een economische bloei voor de streek. Er kwamen veel immigranten vanuit de Kvarnerbaai naar Gorski Kotar. Maar ook Tsjechen, Slovenen en nazaten van de Ottomanen kwamen naar hier.
De belangrijkste activiteit draaide rondom transport. Verkoop en zelfs verhuur van paarden en ossen, wagenbouwers, hoefsmeden, zelfstandige vervoerders... Ook herbergen die zorgden voor eten, drinken en logies voor reizigers en hun paarden. Deze herbergen moesten dan ook nog bevoorraad worden met de opbrengsten van de lokale landbouwers. Iedereen werd dus beter van de Karolina-route. Het belang-rijkste centrum toen was Ravna Gora. In 1777 werd Gorski Kotar ondergebracht bij het Graafschap Severin door Maria Theresia.
(foto : kruispunt nabij Gornje Jelenje, oude en nieuwe Louisiana)
Spoorlijn Rijeka-Zagreb.
In 1873 kwam er de spoorweg Rijeka-Zagreb. Gorski Kotar behoorde toen tot het rijk van de Habsburgers. Spijts deze nieuwe spoorlijn begon het economische verval van de streek. Velen trokken weg naar de kust en de grotere steden buiten Gorski Kotar. In 1886 werd Gorski Kotar ondergebracht bij het district Rijeka.
Na de Eerste Wereldoorlog behoorde Gorski Kotar tot het Koninkrijk van Serviërs, Kroaten en Slovenen. Op 21 juli 1921 werd de minister van binnenlandse zaken Milorad Draškovic in Delnice doodgeschoten door Alija Alijagic, lid van de communistische organisatie Crvena Pravda (Rode Gerechtigheid). Dit leidde ondermeer tot het buiten de wet stellen van de communistische partij.
Wereldoorlog IIGedurende W.O. II behoorde Gorski Kotar deels tot Italië en deels tot de Republiek Kroatië. Vele inwoners streden in deze periode tegen de fascisten. De foto bij het voorwoord is een monument ter ere van partizanen die er in de winter van 1944 doodvroren tijdens een mars.
HedenNa W.O. II behoorde Gorski Kotar tot Joegoslavië. De aanleg van de snelweg Rijeka-Zagreb werd begonnen maar nooit afgewerkt. Enkel het relatief gemakkelijke stuk van Zagreb tot Karlovac werd geopend en een gedeelte van Rijeka tot het begin van Gorski Kotar werd aangelegd.
Het duurde tot de onafhankelijkheid van Kroatië tot er werk gemaakt werd van de voltooiing. In 1997 was Delnice verbonden met Rijeka en in 2004 was de volledige snelweg klaar. De snelweg bestond voor een groot gedeelte uit slechts één rijstrook in elke richting. In slechts 4 jaar tijd werd de volledige route omgevormd tot een volwaardige 2x2 autosnelweg.
De economie van Gorski Kotar bestaat nu vooral uit bosbouw en toerisme. Maar zelfs nu nog trekken veel mensen weg naar de grootsteden aan de kust of naar Zagreb.
(foto : tunnel op snelweg Rijeka-Zagreb nabij Rijeka)
Karolina- en Louisianaroute
wat : bezienswaardigheden voor onderweg.
waar : Rijeka tot Delnice.
De Karolinaroute is de oude weg die Karlovac verbindt met de kust en zo ook een groot deel van het oude Oostenrijks-Hongaarse rijk toegang verschafte tot de havens aan de Adriatische kust, Rijeka en Bakar.
Deze oude route bestaat nu nog altijd. Al is het niet meer zo duidelijk. Destijds was het geen snelweg, maar eerder een aaneenschakeling van reeds bestaande wegen, aangevuld met nieuwe stukken weg, bruggen en andere ‘kunstwerken’. Vele daarvan bestaan nu nog, maar we rijden er voorbij (of over) zonder het te beseffen.
Weetjes voor onderweg
Op weg naar andere uitstappen kom je zondermeer enkele interessante plaatsen tegen die vroeger deel uitmaakten van de Louisiana (Lujzijana in het Kroatisch) of Karolinaroute. De oudste is de Karolina-route, afgewerkt in 1732. De ‘nieuwe’ baan, de Louisiana dateert van 1811 en werd afgewerkt ten tijde van de bezetting door Napoleon. Beide routes lopen van Karlovac tot de kust, maar de Louisiana volgt een meer noordelijke route tot Rijeka, waar de oudere Karolinaroute meer zuidelijker loopt en eindigt in Bakar.
We beschrijven hier enkele bezienswaardigheden in geografische volgorde. Te beginnen in Rijeka en zo verder richting Karlovac. Deze lijst is zeker niet volledig, maar biedt toch enkele interessante punten om even stil te staan in de streek Gorski Kotar en omgeving.
Banska Vrata (koningspoort) Komende vanuit het binnenland via de snelweg, neem je de eerste afrit voor Rijeka centrum (dus niet de tunnels ingaan). Deze uitrit (Orehovica) is enkel uitrit en geen oprit vandaar even de uitleg in omgekeerde richting. Aan de verkeerslichten ga je rechtdoor richting Rijeka centrum. Deze baan is een deel van de Louisiana. Na 1400 meter kom je in een bocht, een overblijvend stuk rots tegen aan je rechterkant. Hier heeft men dus een stuk uit de berg gehakt om een doorgang voor de weg te maken. Deze doorgang heet de Banska Vrata. Hier liet de hoofdingenieur destijds een plaat hangen met de tekst : “aan de twijfelaars”. Velen geloofden er namelijk niet in dat een weg door deze kloof mogelijk was. Ze hadden ongelijk. (foto : banska vrata met flatgebouwen Rijeka op achtergrond)
Coörd. 45.333781,14.453485
:
Cirkul en mijlpaal in Grobnik Keer terug en vervolg je de weg richting Karlovac dan bereik je de open vlakte van Grobnik (met de tolhuisjes voor de snelweg, het vliegveld en het motor-race-circuit). Na enkele normale bochten kom je aan de grote haarspeldbocht bij de Kroaten bekend als de Cirkul. In het midden daarvan staat een grote mijlpaal. Je hebt van hieruit ook een mooi zicht op de vlakte van Grobnik.
Coörd. : Cirkul 45.377617,14.542164
Waterreservoir en windbreker Iets meer dan een kilometer verder richting Delnice zie je op je linkerkant een oude stenen constructie. Het lijkt wel op een stuk van een burcht. Deze constructie was vroeger een waterreservoir. Destijds waren het mensen en paarden die voor het vervoer instonden. Het equi-valent van een benzine-station zeg maar. Het re-servoir werd gevuld via pijpleidingen vanuit de omliggende bergen, grond-water is namelijk in Karstgebied vrij moeilijk te vinden. Recht tegenover het reservoir zie je niet alleen de mooie witte rotsen (Kamenjak), maar ook een oude natuurstenen muur. Je vindt er langsheen de route nog zulke. Dit waren geen voorlopers van de moderne vangrail, maar windbrekers. Postkoetsen waren zeer licht en vingen veel wind. Om te beletten dat de Bura (de valwind die van landinwaards richting kust blaast) de koetsen wegblies werden op cruciale plaatsen deze windbrekers geplaatst. De oude ruïne naast de watertank is één van de oude herbergen langsheen de route. (foto : waterreservoir)
Coörd. :45.387267, 14.546761
Gornje Jelenje & Ravno Podolje Nog verder ‘omhoog’, na een 7-tal km kom je aan in Gornje Jelenje. Eén km voor het kruispunt staat er rechts nog een oude mijlpaal. Hierop staat o.a. geschreven dat het 3 mijl naar “Fiume” is en 15 mijl naar Karlstad. Fiume is de Italiaanse naam van Rijeka, Karlstad de Duitse versie van Karlovac. Deze mijlpaal is in het Duits geschreven. Hij stamt dan ook uit de tijd van toen dit deel van Kroatie deel uitmaakte van het Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk. De mijlen waren Duitse landmijlen of omgerekend ongeveer 7,4 km voor één mijl.
(foto : mijlpaal Gornje Jelenje)
Iets verder aan het kruispunt met de weg naar Krk werd volgens sommigen de Bura geboren. Op 850 meter kan het behoorlijk waaien ! Hier sla je linksaf richting Crni Lug (NP Risnjak). Deze weg is de oude Louisianaweg. Rechtdoor richting Delnice ligt de ‘nieuwe’ Louisiana die er kwam na de aanleg van het stuwmeer van Lokve in de jaren vijftig van de 21-ste eeuw.
Na 3 km kom je op een kleine open vlakte. Aan het betonnen “bushokje” staat een oude mijl- en hoogtepaal. (foto boven) Deze plek - Ravno Podolje - is de hoogste plek op de ganse route : 928 meter boven de zeespiegel. Het “bushokje” was nooit een bushalte, maar een oud weerstation.
Een paar honderd meters verder kom je terecht in een soort van trechter waar het ook behoorlijk waait. Deze plek heet Osoj. Hier heeft men een behoorlijke fundering uit natuursteen moeten maken om de weg te kunnen aanleggen. De plaats waar men de stenen uitgroef is nog steeds te zien.
(foto : Ravno Podolje, hoogste punt)
Gornje Jelenje : 45.365046,14.62193
Ravno Podolje 45.368453,14.64762
:
Mrzla Vodice & LokveDe oude weg brengt je nu tot Mrzla Vodice. Het meer met cafeetje. Hier liep de weg verder richting Lokve door de vallei die nu volledig onder water staat. In Lokve zelf kan je nog een originele dubbele stenen boogbrug zien. De rest zit onder water.
Coörd. 45.372983,14.67272
Delnice De oude baan vervolgde zijn weg via Delnice. Hier werd een derde tolhuis geplaatst. De weg werd namelijk aangelegd door de “Louisiana Society” die tol mocht heffen. De Louisiana maakte Delnice tot het centrum van Gorski Kotar.
Coörd.: 45.39302,14.79834